4.4 เครื่องลายครามยุคว่างเปล่า/空白期青花瓷
“เครื่องเคลือบยุคว่างเปล่า” บ่งชี้ถึงเครื่องเคลือบยุคหมิงช่วงระยะ 28 ปีใน 3 รัชศก 2 จักรพรรดิ คือ “รัชศกเจิ้งถง” (ศักราชของจักรพรรดิจูฉีเจิ้น/หมิงอิงจง ปี1436-1449) “รัชศกจิ่งไท่” (ศักราชของจักรพรรดิจูฉีหยี่ว์/หมิงไต้จง ปี1449-1457) “รัชศกเทียนซุน” (ศักราชขึ้นครองราชย์ครั้งที่2ของจักรพรรดิจูฉีเจิ้น/หมิงอิงจง ปี1457-1464) เครื่องเคลือบในยุคนี้ ได้สะท้อนความเป็นจริงของสภาวะพื้นฐานด้านเศรษฐกิจสังคม/การเมือง/วัฒนธรรมในช่วงระยะเวลานั้น
• ภูมิหลังทางประวัติศาสตร์
เนื่องจากช่วงระยะเกือบ 30 ปี (ปี1436-1464) หลังรัชศกซวนเต๋อยุคหมิง เกิดศึกแย่งชิงราชบัลลังก์ บ้านเมืองระส่ำระสาย ต่างประเทศรุกราน เศรษฐกิจตกต่ำ ข้าวยากหมากแพง ภายใต้สภาวการณ์เช่นนี้ เกิดผลกระทบอย่างมากต่ออุตสาหกรรมเครื่องเคลือบจิ่งเต๋อเจิ้น เครื่องลายครามใน 3 รัชศกยุคหมิงตกอยู่ในภาวะถอดถอย เครื่องลายครามเตาหลวงของ 3 รัชศกจะไม่มีการเขียนตรายุคสมัย แล้วมีรูปร่างหน้าคลุมเครือไม่ชัดเจน ในประวัติศาสตร์เครื่องเคลือบดินเผาจึงเรียกเป็น “ยุคว่างเปล่า” หรือ “ยุคมืด”
แต่ถ้าอ้างอิงเอกสารโบราณที่บันทึกเรื่องเกี่ยวกับเตาเผายุค 3 รัชศก และการปะติดปะต่อเศษชิ้นส่วนของ “ยุคว่างเปล่า” ที่ขุดพบที่จิ้งเต๋อเจิ้น และเครื่องลายครามที่ตกทอดมา จากที่กล่าวกันว่าเป็น “ยุคว่างเปล่า” มิใช่ว่างเปล่าทั้งหมด เตาหลวงในยุคนั้นมีระบบในระดับหนึ่ง เผาผลิตผลิตภัณฑ์ที่มีระดับคุณภาพที่สูงพอสมควร
• สารสีคราม
ต้นรัชศกเจิ้งถงจะใช้ “สารสีครามนำเข้า” สำแดงสีน้ำเงินเข้มสด การแผ่ซ่านค่อนข้างน้อย รูปแบบใกล้เคียงกับรัชศกซวนเต๋อ ปลายรัชศกส่วนใหญ่ใช้ “สารสีครามจากจีน” เช่นเดียวกับรัชศกจิ่งไท่/เทียนซุน สีลายครามออกไปทางสีอ่อนละมุน ไม่มีการแผ่ซ่านและเกิดสนิมเหล็ก รูปแบบใกล้เคียวกับรัชศกเฉิงฮั่ว
• ลักษณะเฉพาะ
เครื่องลายครามยุคว่างเปล่ายังมีรูปแบบที่สืบติดต่อมาของเครื่องลายครามยุคหมิง วิจิตรไม่ซับซ้อน แต่สีลายครามไม่พิถีพิถันมาก ลวดลายตกแต่งก็ไม่โดดเด่นนัก คงกล่าวได้ว่าเป็นเครื่องลายครามที่ค่อนข้างทั่วไป ไม่สามารถนำมาเปรียบเทียบกับชิ้นงานเอกของเครื่องลายครามยุคหมิง
• ทำไมเครื่องลายครามเตาหลวงยุคว่างเปล่าถึงไม่เขียนตรายุคสมัย?
เครื่องลายครามเตาหลวงจากจิ่งเต๋อเจิ้นยุคหมิง ตั้งแต่รัชศกหย่งเล่อ/ซวนเต๋อ/เฉิงฮั่วและแต่ละรัชศกที่ตามมาภายหลังจะมีการเขียนตรายุคสมัย อาทิเช่น “宣德年製/ผลิตปีซวนเต๋อ” “大明成化年製/ผลิตปีเฉิงฮั่วต้าหมิง” เป็นต้น แต่ 3 รัชศกเจิ้งถง/จิ่งไท่/เทียนซุนไม่มีการเขียนตรายุคสมัย เป็นเหตุให้ชนรุ่นหลังไม่มีวิธีที่จะแยกแยะเครื่องลายครามที่ตกทอดมาว่าเป็นของ 3 รัชศกนี้ นี่จึงเป็นเหตุผลที่สำคัญนำไปสู่การเกิดปรากฏการณ์เครื่องลายคราม “ยุคว่างเปล่า”
จากการค้นคว้าเอกสารโบราณต่างๆมากมาย ล้วนไม่พบเห็นการบันทึกที่เกี่ยวข้องกับเหตุผลนี้ ตราบจนถึงทุกวันนี้ ทำไมเครื่องลายครามเตาหลวงยุคว่างเปล่าถึงไม่เขียนตรายุคสมัย? ยังเป็นปริศนาที่ไม่มีคำตอบ
เอกสารอ้างอิง :
1. 什麼是空白期青花瓷器? : https://gudongtw.com/27239.html
2. 明正统青花瓷 : https://baike.sogou.com/m/v29926.htm
3. 明景泰青花瓷 : https://baike.sogou.com/m/v30070.htm
4. 明天顺青花瓷 : https://baike.sogou.com/m/fullLemma?lid=30050&g_ut=3
