นี้เป็นปัญหาที่เป็นแก่นสารและก็ร้อนแรงที่สุดในวงการชาผูเอ่อร์ กรณี “ราคาแพงเกินควรของชาต้นโบราณดอยดัง” ซึ่งไม่ว่าจะ “ใช่” หรือ “ไม่ใช่” ล้วนไม่สามารถสรุปออกมาโดยภาพรวมได้
พวกเราสามารถเริ่มจากมุมมอง “สมกับราคา/物有所值” และ “การปั่นราคา/资本炒作” ซึ่งเป็นปฏิปักษ์แต่ก็ผสมผสานกันมาทำการวิเคราะห์เชิงลึก :
1) เหตุผลที่สนับสนุน“สมกับราคา” (ความขาดแคลนและคุณภาพพื้นฐาน)
ราคาที่แพงเกินกว่าที่ควรมิใช่ไม่มีที่มาที่ไป เบื้องหลังค้ำจุนด้วยตรรกะทางการตลาดและคุณภาพที่มีอยู่จริง
• ความขาดแคลนอย่างยิ่งยวด (แรงขับเคลื่อนที่เป็นหัวใจสำคัญ) :
- แตร์รัวร์ที่ไม่สามารถก๊อบปี้ได้ : ดอยดังที่มีชื่อเสียงมากสุด(เช่น เหล่าปานจาง, ปิงเต่า) จะมีดิน; ภูมิอากาศ; ลักษณะภูมิประเทศ; ระบบนิเวศ ที่มีลักษณะพิเศษเฉพาะ ซึ่งก็คือ “Terroir” คาแรคเตอร์ลักษณะนี้จะมีความเป็นท้องถิ่นที่แรงกล้า ซึ่งไม่สารถทำเลียนแบบได้
- ต้นชาโบราณอันเป็นทัพยากรธรรมชาติที่มีอยู่อย่างจำกัด : ต้นชาโบราณที่มีอายุต้น100ปีขึ้นไปถือเป็นโบราณวัตถุที่มีชีวิต จำนวนมีจำกัดมาก อย่างเช่นชาต้นโบราณจากปิงเต่าเหล่าไจ้ที่เป็นของแทร่ที่มีปริมาณการผลิตเพียงไม่กี่ตันต่อปี แต่ตลาดมีความต้องการเป็นร้อยพันเท่าของมัน ในเมื่อดีมานซัพพลายไม่มีความสมดุลเป็นอย่างมากเช่นนี้เป็นสาเหตุต้นตอของราคาสูง
• คุณภาพที่ยอดเยี่ยมและรับรู้สัมผัสได้ :
- คาแรคเตอร์ซึ่งมีเสน่ห์ที่พิเศษเฉพาะ : “ฉาชี่ที่ดุดัน/霸气茶气” ของเหล่าปานจาง; “หวานดั่งน้ำตาลกรวด/冰糖甜韵” ของปิงเต่า; “กลิ่นหอมฟุ้งรสนุ่ม/香扬水柔” ของยี่หวู่ ชาดอยดังที่ยอดเยี่ยมเหล่านี้ได้นำเสนอการรับรู้สึกโดยประสาทสัมผัสอย่างแตกต่างชัดเจน ถือเป็นจุดสุดยอดของการชิมลิ้มรสใบชา
- คุณค่าทางเครื่องดื่มที่ล้ำลึก : สารองค์ประกอบที่บริบูรณ์ การชงทนในระดับสูงมาก อาฟเตอร์เทสที่อยู่คงค้างยาวนาน นำพาให้คนดื่มสุขกายสบายใจ ซึ่งการรับรู้ประสบการณ์เยี่ยงนี้ถือมีคุณค่าสูงอย่างยิ่ง
- ระบบนิเวศที่สมบูรณ์ยิ่งกว่า : รากของต้นชาโบราณที่หยั่งลึกลงดิน ไม่จำเป็นต้องใส่ปุ๋ยใช้สารเคมี โดยทั่วไปที่เจริญเติบโตภายใต้สภาพแวดล้อมที่เป็นป่าผสมผสาน ถูกมองมีความเป็นระบบนิเวศมากขึ้น เป็นทางเลือกที่แข็งแกร่งขึ้น
• ต้นทุนในการเด็ดเก็บและการผลิตที่สูงลิ่ว :
- ต้นทุนแรงงานที่เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว : การเด็ดเก็บใบชาต้นโบราณจะมีความยากลำบากมาก จำต้องอาศัยแรงงานคน ต้นทุนแรงงานของเขตการผลิตบนดอยดังที่มีชื่อเสียงจะเพิ่มขึ้นทุกๆปี
- ต้องใช้กรรมวิธีการผลิตขั้นสูง : วัตถุดิบชั้นยอด โดยทั่วไปจะต้องใช้อาจารย์ทำชาที่มีประสบการณ์สูงโดยใช้กรรมวิธีที่ยิ่งประณีตมาดำเนินการผลิต เพื่อให้คาแรคเตอร์ที่พิเศษเฉพาะปรากฏออกมา
2) การแย้งที่สนับสนุน“การปั่นราคา” (ฟองสบู่กับความสับสน)
อีกด้านหนึ่ง ไม่ต้องสงสัยเลยว่าราคาที่แพงเกินกว่าที่ควรผสมปนเปด้วยปัจจัยที่ไร้เหตุผลและการชักใยทางการตลาดเป็นอย่างมาก
• เชิงการเงินและการเก็งกำไร :
- ชาผูเอ่อร์เป็นโบราณวัตถุที่คุณสามารถดื่มได้ : กรอบความคิดนี้ถูกขยายให้ใหญ่ขึ้น ทำให้ชาผูเอ่อร์จากผลิตภัณฑ์เพื่อการบริโภคกลายมาเป็นสินค้าเพื่อการลงทุน เป็นผลิตภัณฑ์ทางการเงิน เงินทุนสำรองหลั่งไหลเข้ามา มิใช่เพื่อเป็นการดื่มขา แต่เป็นการกักตุนเพื่อมูลค่าเพิ่ม ปั่นราคาให้สูงขึ้น
- เจ้ามือปั่นราคา : ในชาบางยี่ห้อ(เช่นต้าอี้)จะชัดเจนมาก เจ้ามือโดยผ่านการควบคุมสินค้าต้นน้ำ ปั้นราคาขึ้นในตลาดรอง(เช่นสัญญาซื้อขายล่วงหน้า) สร้างภาพล่วงตา เพื่อดึงดูดรายย่อยมารับช่วงต่อ โดยเนื้อแท้ก็คือ “การรีดไถผู้อื่น/割韭菜”
• “ภูเขานิยม” คือเทพนิยายที่เกินจริง :
- เรื่องราวและเครื่องหมายการค้า : “ตานจู/单株”; “ฉาหวังซู่/茶王树”; “ต้นโบราณพันปี/千年古树” เป็นต้น ซึ่งเป็นกรอบความคิดที่ถูกยกยอปอปั่นเกินไป ได้บวกเพิ่มราคาเกรดพรีเมียมที่สูงผิดปกติสำหรับเรื่องราวของสินค้า ราคาที่ผู้บริโภคจ่ายไป มีอยู่ส่วนหนึ่งเป็นการจ่ายเพื่อ “เรื่องราว” เหล่านี้
- การค้ากำไรเกินควรภายใต้ข้อมูลข่าวสารที่ไม่เท่าเทียม : ผู้บริโภคส่วนใหญ่ไม่สามารถเดินทางไปที่เขตพื้นที่การผลิตได้ด้วยตนเอง จึงไม่สามารถเข้าใจเข้าถึงสถาวะที่แท้จริง นี้เป็นโอกาศสร้างผลกำไรอันมหาศาลของพ่อค้าคนกลางบางส่วน โดยนำชาจากเขตพื้นที่รองๆหรือชาจากต้นเล็กมาหีบห่อแล้วขายเป็นชาต้นโบราณดอยดัง ทำให้ตลาดเกิดตวามสับสน
• การเบี่ยงเบนของราคากับคุณค่า :
- กฏการลดน้อยถอยลงของอรรถประโยชน์ส่วนเพิ่ม (Law of diminishing marginal utility) : ชาแก้วละพันและชาแก้วละหมื่น ซึ่งมีความแตกต่างทางคุณภาพจะไม่มากเท่าความแตกต่างทางด้านราคา
ชาราคาแพงเกินควรเป็นการสนองตอบต่อความพึงพอใจทาง “การแสวงหาความเป็นเลิศ” และ “สัญลักษณ์แสดงฐานะ” ของกลุ่มคนขนาดเล็กมาก ซึ่งการยกระดับทางคุณค่าของการชิมลิ้มรสตามไม่ทันกับราคาที่เพิ่มสูงขึ้นอย่างรวดเร็ว
- ความเสี่ยงด้านมีราคาแต่ไม่มีตลาด : ชาราคาแพงเกินควรจำนวนมากเพียงหมุนเวียนอยู่ในวงการแคบๆ ขาดแคลนช่องทางการจำหน่ายแลกเปลี่ยนเป็นเงินสด ราคาตลาดแม้จะสูง แต่จะสามารถปล่อยออกไปในราคานี้หรือไม่ นั่นยังเป็นปัญหา ดำรงความเสี่ยงสูงในการเปลี่ยนถ่ายหมุนเวียน
3) การมองอย่างมีวิจารณญาณ : สิ่งต่างๆมีความหลากหลายมากกว่าที่จะแบ่งออกเป็นสองขั้วตรงข้ามอย่างชัดเจน
การมองที่เป็นรูปธรรมมากยิ่งขึ้น ราคาที่แพงเกินกว่าที่ควรของชาต้นโบราณดอยดังเป็นเนื้อผสมของ “คุณค่าทางคุณภาพเป็นรากฐาน ฟองสบู่ทางการเงินเป็นตึกสูง”
- ความจริงบนยอดปิรามิด : ชาต้นโบราณดอยดังสุดยอดที่เป็นของแทร่(เช่นชาฤดูใบไม้ผลิต้นโบราณของปิงเต่าเหล่าไจ้; เขตแก่นกลางเหล่าปานจาง) อันเนื่องจากสภาพความขาดแคลนและคุณภาพที่ไม่มีข้อโต้แย้งใดๆ ราคาที่สูงซึ่งเป็นการเห็นพ้องต้องกันของกลุ่มคนวงการที่ชื่นชอบ จึงยอมรับถือว่า “สมกับราคา” แต่ทว่า “ราคา” นี้กล่าวเฉพาะสำหรับผู้บริโภคที่แสวงหาความเป็นเลิศอันมีจำนวนน้อยมาก
- ฟองสบู่กลางปิรามิด : สิ่งที่ป็นปัญหามากกว่าก็คือ ชาจำนวนมากที่อาศัยบารมีของดอยดัง(เช่นหมู่บ้านรอบนอก อายุต้นยังไม่ถึง) หรือชาจากดอยระดับสองและสาม ราคาก็ถูกดึงให้สูงขึ้นมา ซึ่งคุณภาพไม่สามารถเทียบเท่ากับราคา ในนี้จะมีส่วนประกอบของ “การปั่นราคา” เป็นอย่างมาก
ข้อสรุปและข้อเสนอแนะสำหรับผู้บริโภค
ราคาแพงเกินควรของชาต้นโบราณดอยดัง เป็นปรากฏการณ์ทางระบบทุนนิยมบนพื้นฐานของคุณค่าทางความขาดแคลน ซึ่งเบื้องล่างมี “วัตถุ” ดำรงอยู่ แต่ “ราคา” ที่แรงมากได้ไปไกลเกินกว่าคุณค่าของเครื่องดื่มไปแล้ว เป็นการสะท้อนออกเป็นสิ่งของที่มีคุณลักษณะเป็นของกำนัลอันหรูหราและสัญลักษณ์แห่งการลงทุน
• กล่าวสำหรับผู้บริโภคส่วนใหญ่แล้ว :
- การกลับคืนสู่การชิมลิ้มรสอย่างแท้จริง : ถามคำถามกับตัวเองว่า “ข้าซื้อชาเพื่อดื่ม หรือเพื่อการลงทุน?” ถ้าหากเป็นเพื่อดื่ม มีชาจากดอยระดับสองสามจำนวนมากที่มีความคุ้มค่าเป็นอย่างมาก พวกมันยิ่งสามารถเป็นตัวแทนความสวยงามประจำวันของชาผูเอ่อร์
- การยกระดับความสามารถในการชิมลิ้มรส มิใช่การแสวงหาดอยดังอย่างลืมหูลืมตา : ทำความเข้าใจคาแรคเตอร์ที่แตกต่างของแต่ละแหล่งการผลิต เสาะหารสชาติที่เหมาะกับตนเอง สำคัญกว่าที่แสวงหารสจากดอยดังโดยเฉพาะ
- ระมัดระวังเรื่องราวเชิงเทพนิยาย : มีความรอบครอบต่อการโฆษณาที่เกินจริง(เช่น “ตานจูพันปี/千年单株”) บริโภคอย่างมีเหตุผล เป็นไปตามกำลังความสามารถที่มี
อย่างไรก็ตาม ราคาแพงเกินควรของชาต้นโบราณดอยดังเป็นไปตามเกมการตลาดที่ “ยอมรับผลที่ตามมาอย่างเต็มใจ”
-- สำหรับนักลงทุน มันเป็นเกมพนัน
-- สำหรับนักสะสมตัวยง มันเป็นของล้ำค่า
-- สำหรับคนชาผูเอ่อร์ มันอาจเพียงมีคุณค่าในการทำความเข้าใจ แต่ไม่จำเป็นต้องตามล่าตำนานอย่างลืมหูลืมตา
เอกสารอ้างอิง :
1. 名山古树的天价 : 是物有所值还是资本炒作？ : http://xhslink.com/o/AsFM9tqqTTP
