เมื่อวันที่ 3 ต.ค. 2017 บริษัทประมูลโซธบีส์(Sotheby)ในฮ่องกง จัดการประมูลจานกระเบื้องล้างพู่กันเคลือบสีเขียวอมฟ้าของอยู่เหยาในสมัยราชวงศ์ซ่งเหนือ โดยถูกประมูลไปในราคาราว 1,259 ล้านบาท ถือเป็นราคาประมูลเครื่องเคลือบราชวงศ์จีนซึ่งมีราคาแพงที่สุดในโลก
▲北宋汝窑天青釉洗 จานกระเบื้องล้างพู่กันเคลือบสีเขียวอมฟ้าของอยู่เหยาในยุคสมัยซ่งเหนือ : ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 13 ซม. คาดว่าผลิตขึ้นในช่วงระหว่าง ค.ศ. 1086-1106 มีอายุเก่าแก่กว่า 900 ปี เป็นหนึ่งในจำนวนไม่เกิน 100 ชิ้นงานของอยู่เหยาที่สภาพยังสมบูรณ์และตกทอดถึงยุคปัจจุบัน ส่วนใหญ่ถูกจัดเก็บรักษาไว้ที่พิพิธภัณฑสถานต่างๆทั่วโลก
▲北宋汝窑天青釉洗 จานกระเบื้องล้างพู่กันเคลือบสีเขียวอมฟ้าของอยู่เหยาในยุคสมัยซ่งเหนือ : ผิวเคลือบเนื้อเรียบเนียน สีเขียวฟ้าดั่งหยก ลายน้ำแข็งรานเป็นประกาย
อยู่เหยา—เป็นหนึ่งในห้าเตาเผาผลิตเครื่องเคลือบอันโด่งดังในยุคสมัยซ่งของเมืองจีน ริเริ่มขึ้นในปลายยุคสมัยซ่งเหนือ ก่อตั้งขึ้นเพื่อสนองตอบต่อความต้องการที่พิเศษเฉพาะของพระราชวังราชวงศ์ซ่ง สถานที่เตาเผาตั้งอยู่ภายในบริเวณเมืองอยู่โจว(ปัจจุบันอยู่ทางแถบหมู่บ้านวัดชิงเหลียง เมืองเป่าฟง มณฑลเหอหนาน) มีการกล่าวขานกันว่า「สุดยอดแห่งเครื่องเคลือบ ที่หนึ่งยกให้อยู่เหยา」(名瓷之首,汝窑为魁)
▲เครื่องเคลือบ5เตาเผาอันโด่งดังในยุคสมัยซ่ง : (จากซ้ายไปขวา) กวน(官) อยู่(汝) จีน(钧) เกอ(哥) ติ้ง(定)
▲河南省宝丰县清凉寺村的汝官窑遗址 ซากปรักหักพังของอยู่เหยาในสถานที่ตั้งปัจจุบันหมู่บ้านวัดชิงเหลียง เมืองเป่าฟง มณฑลเหอหนาน
ความมีคุณค่าของอยู่เหยาอยู่ที่สัณฐานและสีเคลือบของมัน สีเคลือบเหมือนหยก สีแปรเปลี่ยนตามแสง ความมันเงาของผิวเคลือบสว่างสุกใสแต่ไม่บาดตา อยู่เหยาจึงได้รับการยกย่องให้เป็น「เหมือนดั่งหยก มิใช่หยก เหนือกว่าหยก」(似玉,非玉,而勝玉) ผิวเคลือบอยู่เหยาโดยส่วนใหญ่จะมีลวดลายแบบ「แตกลายงา」[เป็นปรากฏการณ์ “เคลือบล่มสลาย” (崩釉) ดั้งเดิมถือเป็นของที่มีตำหนิ] จะมีจำนวนน้อยมากที่ผิวเคลือบเรียบไม่มีลวดลาย(ดั้งเดิมถือเป็นของที่สวยสมบูรณ์แบบ)
▲汝窑长颈赏瓶 แจกันคอยาวของอยู่เหยา : ผิวเคลือบมีลวดลายแบบแตกลายงา (开片) ปัจจุบันเก็บรักษาอยู่ที่พิพิธภัณฑสถาน Percival David Foundation of Chinese Art กรุงลอนดอน
▲北宋汝窑青瓷无纹水仙盆 กระถางกระเบื้องดอกไม้ซุ่ยเซียนเคลือบสีเขียวอมฟ้าของอยู่เหยาในยุคสมัยซ่งเหนือ : ผิวเคลือบเรียบไม่มีลวดลายแบบแตกลายงา ปัจจุบันเก็บรักษาอยู่ที่พิพิธภัณฑสถานกู้กงกรุงไทเป
หินโมราในเคลือบ—เคลือบสีเขียวฟ้าที่ลึกลับและพิเศษเฉพาะของอยู่เหยา คนในยุคสมัยซ่งใต้ได้บันทึกไว้ว่า อยู่เหยามีการใช้หินโมราผสมอยู่ในเคลือบ แต่ผู้คนมีความเชื่อมาตลอดว่านั่นเป็นเรื่องราวที่ผู้มีปัญญาตกแต่งขึ้นมาเพื่อยกระดับสถานภาพทางสังคมและเพิ่มความขลังของอยู่เหยาให้สูงขึ้น
▲汝窑的标志性颜色是天青色 สีที่เป็นสัญลักษณ์ของอยู่เหยาคือสีเขียวฟ้า
ปี 2002 สถาบันเซรามิกแห่งเซี่ยงไฮ้สังกัดสภาวิทยาศาสตร์แห่งชาติจีน ได้ทำการวิเคราะห์ชิ้นแผ่นเครื่องเคลือบอยู่เหยาโดยวิธีการทางเทคโนโลยีและวิทยาศาสตร์ ผลลัพธ์ออกมา ไม่มีหินโมราเป็นส่วนประกอบอยู่ในเคลือบของอยู่เหยา
แต่แล้ว จาการขุดค้นทางโบราณคดีที่กระทำมาอย่างต่อเนื่อง และการวิเคราะห์โดยทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีที่พัฒนาก้าวหน้ายิ่งขึ้นได้บ่งชี้ชัดว่า : ในเคลือบของอยู่เหยาอาจมีหินโมราผสมอยู่จริง
▲玛瑙 หินโมรา : เป็นแร่รัตนชาติในกลุ่มคาลซิโดนี(Chalcedony) หมายถึงควอทซ์ที่มีซิลิกาเป็นองค์ประกอบ ผงหินโมราที่ผสมลงในเคลือบจะมีผลต่อสีเคลือบ คุณค่าเชิงผัสสะ การแตกลายงาของเครื่องเคลือบหรือไม่ หรือจะเกิดผลกระทบอย่างไร ?
▲玛瑙矿石 แร่หินโมรา : ขุดค้นพบจากบริเวณซากเตาเผาวัดชิงเหลียงเมื่อปี 2015
ปี 2017 ติงหยิงจง(丁银忠)รองหัวหน้าฝ่ายศึกษาวิจัยของพิพิธภัณฑสถานกู้กงได้นำชิ้นตัวอย่างอยู่เหยาที่ขุดพบในสถานที่ตั้งเตาเผาวัดชิงเหลียงมาเจียรให้เป็นแผ่นบางๆแล้วทำการสังเกตด้วยกล้องจุลทรรศน์ บนตัวอย่างได้พบเห็นโครงสร้างที่คลับคล้ายคลับคลากับหินโมรา สงสัยจะเป็นวัตถุที่คล้ายคลึงกับหินโมรา
▲ซ้ายเป็นภาพโครงสร้างจากกล้องจุลทรรศน์ของชิ้นตัวอย่างอยู่เหยา ขวาเป็นภาพโครงสร้างจากกล้องจุลทรรศน์ของหินโมรา : สามารถสังเกตเห็นได้ว่าทั้งสองมีส่วนที่คล้ายคลึงกันมาก
วัตถุที่ใกล้เคียงกับหินโมราชนิดนี้ที่แท้เป็นหินโมราหรือไม่ ? ถ้าหากเป็นหินโมราจริง แล้วมันมีผลต่อคุณค่าเชิงผัสสะและสีเคลือบของอยู่เหยาหรือไม่ หรือจะเกิดผลกระทบอย่างไร ? กล่าวสรุปโดยย่อ ปัญหาของ “หินโมราในเคลือบ” ของอยู่เหยายังมีข้อสงสัยอีกมากมาย ต้องรอคอยให้นักวิชาการทั้งหลายทำการสืบเสาะเพิ่มเติมต่อไป
เอกสารอ้างอิง :
1. 关于汝窑的七大误区 : https://m-news.artron.net/20180508/n1000501.html
2. 宋汝窑天青釉洗拍出近3亿 破中国瓷器拍卖纪录 : https://news.sina.cn/2017-10-03/detail-ifymkwwk8102089.d.html?from=wap
