4.5 เครื่องลายครามรัชศกเฉิงฮั่วยุคหมิง/明成化青花瓷
รัชศกเฉิงฮั่วยุคหมิง (ศักราชของจักรพรรดิจูเจี้ยนเซิน/หมิงเซี่ยนจง ปี1465-1487) ระยะการครองราชย์ 23 ปี หลังผ่านยุคอันยุ่งเหยิงใน 3 รัชศกเจิ้งถง/จิ่งไท่/เทียนซุน (ภายหลังถูกเรียนขานเป็น “ยุคว่างเปล่า” หรือ “ยุคมืด”) โรงเตาเผาราชสำนักจิ่งเต๋อเจิ้นก็ได้หวนคืนกลับมาทำการเผาผลิตเป็นปกติโดยถ้วนหน้า เครื่องลายครามรัชศกเฉิงฮั่วเป็นเครื่องเคลือบมีชื่อที่สำคัญในประวัติศาสตร์การเผาผลิตเครื่องเคลือบดินเผาของชนชาติจีน ในวงการเล่นเครื่องเคลือบโบราณมีคำกล่าวที่เลื่องลือกันว่า “หมิงดูเฉิงฮั่ว ชิงดูหย่งเจิ้ง”
• ภูมิหลังทางประวัติศาสตร์
จักรพรรดิเฉิงฮั่วตั้งแต่ช่วงเยาว์วัยก็อยู่ในภาวะหวาดกลัวต่อการถูกประทุษร้าย เมื่อพระชนมายุ 17 ปีได้สืบราชสันตติวงศ์แล้วก็แต่งตั้งว่านเจินเอ๋อ(万贞儿)ซึ่งเป็นนางกำนัลที่ดูแลเลี้ยงดูจักรพรรดิเฉิงฮั่วตั้งแต่ยังเป็นทารกและมีอายุแก่กว่า 17 ปีเป็น “พระสนมว่าน” การที่เป็นนางในดวงใจคนต่างวัยและทรงหลงรักมาก สืบเนื่องจากนางกำนัลว่านได้ทำตัวเป็นเพื่อน/คนรัก/คุณแม่/ราชองครักษ์ของจักรพรรดิเฉิงฮั่วตั้งแต่ทรงเป็นองค์ชายน้อยมาโดยตลอด พระสนมว่านสิ้นพระชนม์ในปี 1487 หลังจากนั้นอีก 8 เดือน จักรพรรดิเฉิงฮั่วที่ทรงโศกเศร้าเป็นอย่างมากก็เสด็จสวรรคตตามเมื่อพระชนมายุ 41 ปี
เครื่องลายครามรัชศกเฉิงฮั่วถือเป็นตัวแทนทางศิลปกรรมของเครื่องลายครามระยะกลางยุคหมิง คือมีลักษณะที่พิเศษโดดเด่น อ่อนช้อยงดงาม ละเอียดประณีต นี่เป็นเพราะอุปนิสัยที่อ่อนโยน/รักความสันโดษที่ถูกเลี้ยงดูมาตั้งแต่ยังทรงเยาว์วัยของจักรพรรดิเฉิงฮั่ว กล่าวบนความหมายอีกแง่ พระองค์ทรงมีอาการผิดปกติทางจิต เครื่องลายครามรัชศกเฉิงฮั่วได้เปลี่ยนแปลงรูปแบบรัชศกซวนเต๋อที่เป็นภาชนะขนาดใหญ่ดูมีพลัง มาเป็นภาชนะขนาดเล็กอรชรที่ดูอ่อนโยน ตั้งแต่โบราณกาลมีคำกล่าวที่ว่า “เฉิงฮั่วไม่มีภาชนะใหญ่”
• สารสีคราม
เครื่องลายครามเตาหลวงรัชศกเฉิงฮั่วนอกจากในระยะต้นยังมีการใช้ “ซูหมาหลีชิง” อย่างต่อเนื่อง ซึ่งสีลายครามสำแดงน้ำเงินเข้มหนัก มีระดับเข้มจางและผลึกสนิมเหล็ก ยังคงความเป็นเอกลักษณ์ที่ตกทอดจากปลายรัชศกซวนเต๋อ ในระยะกลางปลายส่วนใหญ่จะใช้ “เปยถังชิง” จากเมืองเล่อผิงมณฑลเจียงซี ก็เรียกอีกชื่อหนึ่งว่า “ผิงเติ่งชิง” ซึ่งมีลักษณะเฉพาะคือสีลายครามอ่อนโยนสละสลวย ออกน้ำเงินอมเทา สำแดงสีอย่างมั่นคงเงียบสงบ
• ลักษณะเฉพาะ
หลังรัชศกซวนเต๋อยุคหมิง รูปแบบของเครื่องลายครามรัชศกเจิ้งถง/จิ่งไท่/เทียนซุนในช่วงระยะเกือบ 30 ปีที่ซึมซับอิทธิพลจากสิ่งอื่นๆโดยไม่รู้ตัว เมื่อถึงรัชศกเฉิงฮั่วช่วงที่โรงเตาเผาราชสำนักจิ่งเต๋อเจิ้นฟื้นฟูการเผาผลิต ได้ปรับเปลี่ยนรูปร่างหน้าตาที่ใหญ่โตฟู่ฟ่าที่กลายเป็นแบบฉบับของรัชศกหย่งเล่อ/ซวนเต๋อ รูปแบบของเครื่องลายครามรัชศกเฉิงฮั่วจะมีขนาดเล็กแบบบาง สีอ่อนละมุนเย็นตา ภาพวาดเรียบง่ายอ่อนช้อยงดงาม อาศัยเอกลักษณ์แบบอรชรชดช้อย ก้าวผงาดเข้าไปอยู่ในยุทธจักร
เครื่องลายครามรัชศกเฉิงฮั่วสามารถแบ่งออกเป็น 2 กลุ่ม :
(1) กลุ่มผลิตต้นรัชศกเฉิงฮั่ว ในแต่ละด้านล้วนคลับคล้ายเครื่องลายครามรัชศกซวนเต๋อ โดยเฉพาะใช้ซูหมาหลีชิงที่เป็นสารสีครามนำเข้า
(2) กลุ่มที่มีเอกลักษณ์ทางเนื้อดินบาง/เคลือบขาว/สีลายครามอ่อนโยน ถือเป็นตัวแทนของเครื่องลายครามรัชศกเฉิงฮั่ว มีลักษณะใกล้เคียงกับเครื่องลายครามรัชศกหงจื้อที่ตามมาทีหลัง
• ตราประทับ
ตราประทับบนเครื่องเคลือบรัชศกเฉิงฮั่วยุคหมิงเสมือนมีคนเขียนโดยเฉพาะ รูปแบบค่อนข้างมาตรฐาน ตัวอักษรแทบสม่ำเสมอ ตราประทับส่วนใหญ่เขียนอักษรข่ายซู “大明成化年製/ผลิตปีเฉิงฮั่วต้าหมิง” ใน 2 รูปแบบ
เครื่องลายครามเตาหลวงรัชศกเฉิงฮั่วได้สืบสานบนพื้นฐานกรรมวิธีการเผาผลิตขั้นสูงของเครื่องลายครามเตาหลวงรัชศกซวนเต๋อ และความชำนาญที่สมบูรณ์แบบมากขึ้นจากการปฏิรูปพัฒนาเทคนิคอย่างต่อเนื่อง สามารถกล่าวได้ว่า เครื่องลายครามรัชศกเฉิงฮั่วยุคหมิงเป็นคลื่นลูกใหม่ กับเครื่องลายครามรัชศกซวนเต๋อถือเป็นคู่ที่ไม่มีใครเทียบของเครื่องลายครามเตาหลวงยุคหมิงของจีน
เอกสารอ้างอิง :
1. 明成化青花瓷 : https://baike.sogou.com/m/v44733.htm?jsessionid=88BC726FF97D40F4369FAB4322EF55C4
2. 耿宝昌 :
最全成化青花七大权威鉴定要点 : https://m.sohu.com/a/411434992_120692764/?pvid=000115_3w_a
3. 成化青花瓷器如何鉴定真假 : https://www.zmkm8.com/article-10501-1.html
