งานนิวยอร์กแฟชั่นวีค2017 โชว์แฟชั่นคอลเลคชั่นสปริง&ซัมเมอร์2018 เทรนด์เสื้อผ้าใช้สีสันสดใสเพื่อความรู้สึกขีดสุด เมื่อพิจารณาดีๆแล้วจะเห็นว่าราวกับคอลเลคชั่นสีของเครื่องเคลือบเอกรงค์ยุคโบราณของเมืองจีน
สุนทรียศิลป์ของเครื่องเคลือบยุคโบราณ เกิดจากการประดับตกแต่งบนเครื่องเคลือบ2รูปแบบคือ 1.โดยการเขียนสีลวดลาย ซึ่งเป็นรูปแบบที่แสดงออกเชิงรูปธรรม--เครื่องเคลือบเขียนสี 2.โดยการเคลือบสีพื้น ซึ่งเป็นรูปแบบที่แสดงออกเชิงนามธรรม—เครื่องเคลือบสี
เครื่องเคลือบสี โดยการใช้น้ำเคลือบที่มีการผสมสารออกไซด์โลหะซึ่งเป็นรงควัตถุลงในน้ำเคลือบแก้ว น้ำเคลือบที่ผสมสารออกไซด์โลหะแตกต่างกัน ตามแต่อุณหภูมิและบรรยากาศในการเผา ก็จะปรากฏสีเคลือบออกมาแตกต่างกัน การจำแนกเครื่องเคลือบสี หลักใหญ่สามารถแบ่งออกเป็น 3 ประเภท :
ประเภทที่ 1 : จำแนกตามอุณหภูมิการเผา เครื่องเคลือบเอกรงค์จะทำการเผาที่1000-1300°Cขึ้นไป ใช้1250°Cเป็นเส้นแบ่ง สูงกว่าเรียกว่าสีเคลือบอุณหภูมิสูง ต่ำกว่าเรียกว่าสีเคลือบอุณหภูมิต่ำ
ประเภทที่ 2 : จำแนกตามบรรยากาศของการเผา แบ่งออกเป็นการเผาแบบออกซิเดชั่น และการเผาแบบรีดักชั่น
ประเภทที่ 3 : จำแนกตามลักษณะภายนอกหลังการเผา ก็แบ่งย่อยออกเป็น เคลือบเอกรงค์ เคลือบลาย เคลือบราน(แตกลายงา) เคลือบด้าน เคลือบผลึก เป็นต้น
เครื่องเคลือบเมืองจีนริเริ่มจากเครื่องเคลือบเอกรงค์ แต่ทว่ายุคก่อนสมัยถัง ศิลปหัตถกรรมการเผาผลิตเครื่องเคลือบเอกรงค์เป็นไปอย่างธรรมดาไม่โดดเด่น ยุคสมัยซ่ง ได้เข้าสู่ยุคเพื่องฟูของเครื่องเคลือบเอกรงค์ โดยเฉพาะยุค3จักรพรรดิต้าชิง คังซี ยุงเจิ้ง เฉียนหลง ศิลปหัตถกรรมการเผาผลิตเครื่องเคลือบเอกรงค์ก้าวถึงจุดสุดยอด บรรลุถึงขอบเขต “สร้างตามธรรมชาติ สำเร็จตามมุ่งมั่น” (合于天造 , 厌于人意)
เครื่องเคลือบเอกรงค์ คือเครื่องเคลือบสีโดดเดี่ยว ก็เรียกขานกันว่า “เครื่องเคลือบสีเดียว” หรือ “เครื่องเคลือบสีบริสุทธิ์” อาศัยความงามแบบสีเดียวไร้เดียงสาเอาชนะแบบสีสันแพรวพราว ไม่มีการตัดกันของสีน้ำเงินและขาวแบบเครื่องลายคราม ไม่วิจิตรตระการตาอย่างเครื่องเคลือบเขียนสี เพียงแค่มีสีเดียวบริสุทธิ์ แต่โดดเด่นมีรสนิยม จำแนกออกเป็นสี ขาว ดล เหลือง น้ำเงิน แดง เขียว ดำ เป็นต้น หลักใหญ่เป็นการอ้างอิงสารแร่ธาตุที่เป็นองค์ประกอบอยู่ในเคลือบเป็นตัวกำหนด
【เครื่องเคลือบขาว】ขาวดั่งดอกแพร์
เครื่องเคลือบขาวปรากฏตัวขึ้นมาในยุคสมัยเหนือ (北朝) ประสบความสำเร็จในการเผามากยิ่งขึ้นในยุคจักรพรรดิหย่งเล่อราชวงศ์หมิง พัฒนาก้าวล้ำนำหน้าในยุคสมัยชิง เพื่อเป็นเตรียมเครื่องเคลือบขาวที่ดีสำหรับการเขียนสีเฝินไฉ่
เคลือบสีขาวเป็นสีธรรมชาติของเนื้อเครื่องเคลือบ ปกติทั่วไปในเนื้อดินดิบและน้ำเคลือบจะมีแร่เหล็กเป็นองค์ประกอบอยู่ ซึ่งการทำเครื่องเคลือบขาวต้องนำวัตถุดิบไปทำให้บริสุทธิ์ โดยการลดปริมาณแร่เหล็กให้ต่ำกว่า0.75% เนื้อดินดิบหรือน้ำเคลือบเมื่อผ่านการเผาแล้วจึงจะปรากฏออกมาเป็นสีขาวบริสุทธิ์ ถือเป็น “เครื่องเคลือบเอกรงค์ในเครื่องเคลือบเอกรงค์” สามารถแยกย่อยออกเป็น ขาวหวานแหวว (甜白) ขาวงาช้าง (象牙白) ขาวมันหมู (猪油白) ขาวไข่ (卵白) ขาวนวลจันทร์ (月白) ขาวเขียวอ่อน (青白) ขาวพุงปลา (鱼肚白) เป็นต้น
【เครื่องเคลือบดล】เขียวเหมือนหยก
เครื่องเคลือบดลถือเป็นเครื่องเคลือบที่เก่าแก่และสำคัญที่สุด ยุคสมัยซาง (商朝) ก็ปรากฏเครื่องเคลือบดลที่ยกย่องให้เป็นต้นตระกูลของเครื่องเคลือบเมืองจีน เรียกขานกันว่า “เครื่องเคลือบดั้งเดิม” (原始瓷) จนถึงยุคสมัยซ่งถือเป็นยุคที่เฟื่องฟูที่สุด ยุคสมัยหมิงและชิงกลับไม่เป็นกระแสหลักอีกต่อไปแล้ว
เคลือบสีดลเกิดจากปริมาณเล็กน้อย2-6%ของเฟอร์รัสออกไซด์ (FeO) ประกอบด้วย ดลฟ้า (天青) ดลอ่อน (粉青) ดลถั่วเขียว (豆青) ดลหยก (翠青) ดลเทา (灰青) เป็นต้น
【เครื่องเคลือบเหลือง】เหลืองสืบทอดฟ้า
เครื่องเคลือบ “黄” (เหลือง) พ้องเสียงกับ “皇” (ฮ่องเต้) เพื่อราชสำนักเป็นการเฉพาะตลอดมา หรือเป็นภาชนะสำหรับใช้ในพระราชวัง หรือใช้ในการบวงสรวงพระภูมิเจ้าที่(สีเหลืองจะใกล้เคียงสีดิน) เป็นเครื่องเคลือบสีที่ถูกควบคุมเข้มงวดมาก เป็นสัญลักษณ์ของการมีอำนาจและเกียรติยศ เป็นของห้ามสำหรับสามัญชนทั่วไป
เครื่องเคลือบเหลืองปรากฏครั้งแรกในยุคสมัยถัง เผาออกมาปรากฏเป็นสีสดใสอย่างเช่นเหลืองไข่แดงในยุคสมัยหมิง ยุคสมัยชิงจะนิยมแบบเหลืองมะนาว
เคลือบสีเหลืองเกิดจากการใช้ไอรอนออกไซด์สีเหลือง(Fe₂O₃·H₂O)เป็นรงควัตถุ โดยการเผาที่อุณหภูมิต่ำ แบ่งออกเป็น เหลืองไข่แดง (蛋黄) เหลืองสำออย (娇黄) เหลืองมันไก่ (鸡油黄) เหลืองห่าน (鹅黄) เหลืองมะนาว (柠檬黄) เป็นต้น
【เครื่องเคลือบน้ำเงิน】ครามลึกกว่าทะเล
สีน้ำเงินไม่ใช่เป็นสีมงคลของคนจีน วัฒนธรรมสีน้ำเงินของเมืองจีนได้รับการถ่ายทอดจากดินแดนเอเชียตะวันตกเฉียงใต้ คือเป็นวัฒนธรรมของอิสลาม เป็นสีมงคลของอิสลาม
เคลือบสีน้ำเงินปรากฏครั้งแรกใน “ถังไตรรงค์” (唐三彩) ยุคสมัยถัง เตาเผาที่จิ่งเต๋อเจิ้นยุคสมัยหยวนสามารถคิดค้นเผาประดิษฐ์ “จี้หลาน” (祭蓝) โดยการเผาที่อุณหภูมิสูง เทคโนโลยีการเผาเคลือบสีน้ำเงินก้าวหน้ามากขึ้นในยุคสมัยชิง สามารถทำการเผาสีออกมามันเงาแวววาวสม่ำเสมอ
เคลือบสีน้ำเงินปรากฏจากโคบอลท์ออกไซด์(CoO)เป็นรงควัตถุตัวหลัก แยกแยะออกเป็น น้ำเงินหมอก (雾蓝) ฟ้าคราม (天蓝) น้ำเงินไพลิน (宝石蓝) น้ำเงินหยก (翠蓝) จี้หลาน (霁蓝) เป็นต้น
【เครื่องเคลือบแดง】แดงตะวันรุ่งอรุณ
ตั้งแต่โบราณกาลการเผาเคลือบสีแดงภายใต้บรรยากาศรีดักชั่นจะยากมาก เนื่องจากอิออนคอปเปอร์ออกไซด์จะไวต่ออุณหภูมิมาก ผลิตภัณฑ์ที่มีสีแดงสดและสม่ำเสมอจะหายากมาก
ที่ถือเป็นเคลือบสีแดงจริงๆเริ่มทำการเผาผลิตในยุคสมัยหยวน แล้วยุคสมัยหมิงสามารถเผาผลิตเคลือบสีแดงสดออกมาได้อย่างชำนาญ ยุคคังซีต้าชิงได้คิดค้นเผาประดิษฐ์เคลือบสีแดงใหม่ๆ อย่างเช่น จี้หง เป็นต้น ยุคยุงเจิ้งต้าชิงเริ่มพัฒนาการเผาเคลือบสีแดงเลือดนก
เคลือบสีแดงใช้คอปเปอร์ออกไซด์(Cu₂O)เป็นรงควัตถุตัวหลัก แบ่งออกเป็น แดงจี้หง (霁红) แดงถั่วแดง (红豆红) แดงทับทิม (宝石红) แดงปะการัง (珊瑚红) แดงเลือดนก (胭脂红) แดงชมพู (粉红) แดงเตาหลาง (郎窑红) เป็นต้น
【เครื่องเคลือบเขียว】เขียวดั่งมรกต
ยุคสมัยฮั่นเมื่อ2พันกว่าปีที่แล้ว ได้ใช้เคลือบสีเขียวบนเครื่องดินเผาแล้ว แต่เนื่องจากเป็นเคลือบสีอุณหภูมิต่ำ สีจึงหลุดลอกออกมาได้ง่าย ยุคสมัยซ่งการเผาเคลือบสีเขียวถือเป็นเรื่องปกติธรรมดาแล้ว แต่เคลือบสีเขียวที่เผาออกมาจะด้านทึบไม่เงา ยุคสมัยหมิงสามารถทำการเผาเคลือบสี “เขียวนกยูง” ที่เงามันดั่งแก้วมรกตออกมาได้สำเร็จ
เคลือบสีเขียวใช้เคลือบปูนขาวที่มีโคบอลท์ออกไซด์เป็นองค์ประกอบอยู่ เผาภายใต้บรรยากาศรีดักชั่นจะปรากฏออกเป็นสีแดง เผาภายใต้บรรยากาศออกซิเดชั่นจะปราฏกออกเป็นสีเขียว แบ่งออกเป็น เขียวนกยูง (孔雀绿) เขียวแอปเปิล (苹果绿) เขียวเปลือกแตง (瓜皮绿) เขียวต้นสน (松石绿) เป็นต้น
【เครื่องเคลือบดำ】ดำเงาดั่งหมึก
ในประวัติศาสตร์ เครื่องเคลือบดำก็ได้ปรากฏขึ้นในยุคสมัยฮั่นตะวันตก จวบจนยุคสมัยถังไม่มีอุปสรรคทางด้านเทคโนโลยีอีกแล้ว เข้าสู่จุดสูงสุดในยุคสมัยซ่ง ในยุคคังซีต้าชิง จิ่งเต๋อเจิ้นได้ทำการคิดค้นเผาประดิษฐ์เครื่องเคลือบดำออกมาจนเป็นที่โจษขานทั่วไป---“เครื่องเคลือบทองคำดำ” เนื่องด้วยวัตถุดิบของเคลือบใช้ดินทองคำดำ(มีแร่เหล็กประกอบอยู่ 13.4%)ที่มีอยู่รอบบริเวณของจิ่งเต๋อเจิ้น เคลือบสีทองคำดำเป็นเคลือบสีอุณหภูมิสูง ผิวเคลือบจึงเงามันวาวมาก
เคลือบสีดำใช้เหล็กออกไซด์เป็นรงควัตถุตัวหลัก ผสมแมงกานิส โคบอลท์ ทองแดงในปริมาณเล็กน้อย เคลือบที่มีเหล็กออกไซด์เกินกว่า6% เผาออกมาจะปรากฏเป็นสีดำทั้งหมด
ขาวเป็นจุดตั้งต้นของสีทั้งมวล ดำเป็นจุดสิ้นสุดของสีทั้งหลาย กระบวนการตั้งแต่ขาวถึงดำ ก็คือสุนทรียศาสตร์รูปแบบหนึ่งที่คนจีนได้ทุ่มเททั้งภูมิปัญญาและวิริยะอุตสาหะที่มีต่อเครื่องเคลือบดินเผา
เอกสารอ้างอิง :
1. “单色釉” 你有收藏吗? : https://www.sohu.com/a/206635418_763538
2. 单色釉的历史起源与釉色划分 : https://www.jianshu.com/p/c8dd1b87220d
3. 淺談單色釉瓷器的特點 : https://zi.media/@yidianzixun/post/VvvzKy
4. 中国瓷器基础指南:单色釉 : https://zhuanlan.zhihu.com/p/30932782?utm_source=com.google.android.gm&utm_medium=social&utm_oi=1006583554779770880
