ตัวปั้น ก็เรียกกันว่า “กระบอกร่าง” (身筒) เป็นองค์ประกอบตัวหลักของปั้น พูดในแง่ของอุปกรณ์สำหรับการชงชาแล้ว ตัวปั้นเป็นส่วนที่สำคัญที่สุดของ “ภาชนะ” ในฐานะที่เป็นภาชนะ ก่อนอื่นจะต้องมีพื้นที่ว่างสำหรับกักเก็บของเหลว ดังนั้น กระบอกร่างของปั้นกลายเป็นรูปร่างที่จะเปลี่ยนแปลงอย่างไรก็หลีกหนีไม่พ้นต้นฉบับ กระบอกร่างคือพื้นฐานของการขึ้นรูปปั้น
《ตัวปั้น》ในที่นี้ขอนำเสนอโดยแบ่งออกเป็น 2 ตอน : วิธีการขึ้นรูปของกระบอกร่าง และ รูปร่างลักษณะของตัวปั้น
๑. วิธีการขึ้นรูปของกระบอกร่าง
คนดื่มชาอาจจะมากหรือน้อยล้วนเคยทำการศึกษาเรื่องปั้นจื่อซา ขณะเดียวกัน ก็เคยได้สอบถามผ่านช่องทางต่างๆเกี่ยวกับราคาของปั้นจื่อซา มีตั้งแต่ราคาหลักร้อยหลักพัน กระทั่งถึงหลักหมื่นหลักแสนจนเป็นล้าน บอกเป็นปั้นจื่อซาเหมือนกัน ทำไมราคาถึงแตกต่างกันมากเช่นนี้? ราคาที่แตกต่างกันเหล่านี้หลักใหญ่ใจความอยู่ที่วิธีการการผลิตที่แตกต่างกัน คุณภาพของเนื้อดินจื่อซาและช่างปั้นที่ไม่เหมือนกันต่างเป็นตัวกำหนดร่วมกัน
การขึ้นรูปกระบอกร่าง สามารถแบ่งออกได้ 5 วิธีการ :
1. การหล่อน้ำดิน (灌浆) เป็นการนำน้ำดินที่เตรียมไว้แล้วเทลงในแบบปูนพลาสเตอร์ ปูนจะดูดน้ำและทำให้เนื้อดินเกาะติดผนังแบบ ปล่อยทิ้งให้เนื้อดินแข็งตัวแกะชิ้นงานออกจากแบบ ได้เป็นกระบอกร่างตามแบบที่ต้องการ ทั่วไปจะทำการพ่นน้ำดินจื่อซาทับอีกชั้นบนผิวกระบอกร่าง เพื่อให้ดูสมจริงราวกับปั้นจื่อซา เป็นเพราะเนื้อดินต้องบดให้ละเอียดมากประมาณ200เมชและผสมสารเคมีเติมแต่งในน้ำดิน กระบอกร่างจึงขาดคุณสมบัติในการระบายอากาศของจื่อซา จะไม่เกิดผลผิวปั้นมันเงา(包浆)จากการเลี้ยงปั้น เป็นวิธีการขึ้นรูปที่สามารถผลิตได้ครั้งละมากๆ ต้นทุนต่ำมาก ไม่มีความหมายทางงานศิลปะ
2. งานแป้นหมุน (手拉坯) เป็นการใช้แป้นหมุนไฟฟ้า โดยอาศัยหลักการแรงเหวี่ยงจากศูนย์กลางของแป้นหมุน ใช้มือในการดึงดินหรือรีดดินให้เป็นกระบอกร่างรูปทรงตามที่ต้องการ อันเนื่องจากเนื้อดินจื่อซาที่บริสุทธิ์ไม่สามารถขึ้นรูปโดยแป้นหมุนได้ จึงต้องผสมดินเกาลินและสารเคมีเติมแต่งเพื่อปรับความเหนียว เฉกเช่นเดียวกับการหล่อน้ำดิน ล้วนไม่ใช่การขึ้นรูปปั้นจื่อซาด้วยมือแบบดั้งเดิม และสูญเสียคุณสมบัติที่ดีเด่นของปั้นจื่อซา งานแป้นหมุนนี้คนหนึ่งสามารถทำการผลิตกระบอกร่างได้หลายสิบอาจเป็นร้อยใบต่อวัน ต้นทุนจึงต่ำ
3. จิกเกอร์ริ่ง (机车) คนจำนวนมากอาจเพิ่งเคยได้ยินคำนี้เป็นครั้งแรก เป็นกรรมวิธีการทำปั้นที่ปรากฏในระยะไม่กี่ปีมานี้ โดยนำแผ่นเนื้อดินมาวางในแบบปูนพลาสเตอร์ แล้วใช้ใบมีดกรีดให้เนื้อดินได้รูปร่างตามต้องการ ดูจากลักษณะโดยองค์รวมแล้ว รูปทรงปั้นจากวิธีการนี้ค่อนข้างไม่ธรรมชาติ ไร้ซึ่งจิตวิญญาณ กำลังการผลิตได้เกิน10ใบต่อวัน
4. ปั้นด้วยมือ (全手工) เป็นวิธีการขึ้นรูปซึ่งทำด้วยมือที่เก่าแก่โบราณ เป็นการทำงานศิลปะด้วยมือแบบดั้งเดิม ถูกยกย่องให้เป็น มรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้
ไม่ว่าการขึ้นรูปกระบอกร่างจะเป็นรูปทรงกลม เหลี่ยม ลวดลาย หรือซี่โครง ก่อนอื่นนำก้อนดินตัดออกเป็นชิ้นดิน[ทั่วไปเรียกกันว่า “หนีลู่ซือ”(泥路丝)] แล้วนำชิ้นดินเหล่านี้มาทุบตีให้เป็นเส้นดินและแผ่นเนื้อดินที่สอดคล้องตามต้องการของรูปร่างลักษณะของกระบอกร่าง ต่อจากนั้นใช้เครื่องมือวัดตัดออกเป็นเส้นดินที่มีความกว้างพอเหมาะเพื่อนำมาทำเป็นก้นปั้นและแผ่นโอบล้อม
การขึ้นรูปกระบอกร่างโดยปั้นด้วยมือ โดยพื้นฐานจำแนกออกเป็น 4 กรรมวิธี
(1) โอบล้อมกระบอกร่าง (围身筒) เหมาะในการทำกระบอกร่างรูปทรงกลม โดยนำเส้นดินที่ตัดเป็นสี่เหลี่ยมยาวมาโอบล้อมเป็นกระบอกหรือรูปทรงกรวย (ใช้สำหรับกึ่งปั้นด้วยมือด้วย)
(2) การตีกระบอกร่าง (打身筒) โดยมือหนึ่งหนุนอยู่ด้านในกระบอกร่าง อีกมือหนึ่งจับไม้ตีบนกระบอกร่าง เป็นการตีเพื่อขึ้นรูปกระบอกร่าง (ใช้สำหรับกึ่งปั้นด้วยมือด้วย)
(3) การเชื่อมกระบอกร่าง (镶身筒) เหมาะในการทำกระบอกร่างทรงเหลี่ยม โดยทำแผ่นแม่แบบที่มีขนาดตามที่ออกแบบไว้ นำแผ่นแม่แบบทาบบนแผ่นเนื้อดินเพื่อตัดออกเป็นชิ้นๆ นำชิ้นดินที่ตัดตามแบบเหล่านี้มาเชื่อมติดกันขึ้นรูปกระบอกร่างตามที่กำหนด
(4) ประกบกระบอกร่าง (合身筒) เหมาะในการทำตัวปั้นที่ส่วนบนล่างมีรูปลักษณ์และขนาดใหญ่เล็กเหมือนกัน เช่น “ปั้นเหอฮวน”(合欢壶) โดยนำแผ่นเนื้อดินที่วาดตัดออกมาแยกเป็นส่วนบนและล่างตีออกมาเป็นรูปครึ่งวงกลม แล้วนำส่วนบนล่าง2ส่วนนี้มาเชื่อมประกบติดกัน
5. กึ่งปั้นด้วยมือ (半手工) นำกระบอกร่างที่ตีได้รูปร่างคร่าวๆแล้วใส่เข้าไปในแม่พิมพ์ปูนพลาสเตอร์ แล้วใช้มือหรือเครื่องมือเฉพาะในการกด-อัด-ขูด เรียกว่า “อัดให้เข้ารูป” (Block ; 挡坯) จนกระบอกร่างขึ้นรูปเสร็จสมบูรณ์
รูปลักษณ์ของปั้นจำนวนมากที่ออกแบบมาสลับซับซ้อนมาก กรรมวิธีการปั้นด้วยมือจะยุ่งยากมากหรือไม่สามารถปั้นออกมาได้ โดยพื้นฐานแล้วส่วนใหญ่ล้วนใช้วิธีการกึ่งปั้นด้วยมือโดยการใช้แม่พิมพ์เป็นตัวช่วย เพราะการปั้นด้วยมือกลับมีจิตวิญญาณสู้กึ่งปั้นด้วยมือไม่ได้
ปั้นจื่อซาทุกวันนี้อย่าแสวงหาจนเกินไปว่าใช่ปั้นด้วยมือหรือกึ่งปั้นด้วยมือหรือไม่ น่าจะแสวงหาว่าใช่เนื้อดินจื่อซาบริสุทธิ์หรือไม่ สุนทรียภาพได้ถึงระดับของปั้นรูปทรงดั้งเดิมหรือไม่ ดังนั้น ไม่ว่าจะทำปั้นจื่อซาอย่างไร(ยกเว้นการขึ้นรูปแบบการหล่อน้ำดินและงานแป้นหมุน) ขอเพียงสามารถแสดงออกได้ตามมาตรฐานทางศิลปะ การตกตะกอนทางวัฒนธรรมของคนปั้น และเป็นผลิตภัณฑ์ที่มีความเข้าใจเข้าถึงศิลปะจื่อซา แล้วก็เป็นผลิตภัณฑ์ที่ได้ความนิยมอย่างแพร่หลายจากผู้ชื่นชอบจื่อซา ล้วนเป็นศิลปกรรมที่ดีน่ายกย่อง ดังนั้น การเสาะแสวงหาปั้นด้วยมือเป็นสิ่งที่จำเป็นแน่นอน แต่ถ้าหากแสวงหาอย่างดึงดัน ก็จะก่อให้เกิดการประเมินค่าองค์รวมของศิลปะอย่างสุดโต่ง และจะทำให้หลงทางได้ง่าย แล้วจะไม่สามารถเข้าใจอย่างแท้จริงต่อความในใจของคนปั้นและรู้ซึ้งอย่างแท้จริงของศิลปะจื่อซา
-----…..-----…..-----…..-----…..-----…..-----…..-----…..-----
เอกสารอ้างอิง :
1. 揭秘紫砂壶的成型：你的紫砂壶是全手，半手，拉坯还是灌浆壶？ : https://kknews.cc/collect/nqy2q4q.html
2. 浅谈几种不同成型工艺的紫砂 : https://kknews.cc/collect/ooz345o.html
3. 紫砂壶中半手工和全手工、灌浆壶和手拉胚壶的概念是什么 : https://kknews.cc/culture/mnlkog.html
4. 原来紫砂壶是这样成型的 : https://kknews.cc/collect/vzjybyq.html
