เพื่อเป็นการต่อต้านการรุกรานของชนเผ่าทางเหนือ จักรพรรดิหย่งเล่อราชวงศ์หมิงได้ย้ายเมืองหลวงจากหนานจิงมายังเป่ยจิง ในวันขึ้น 4 ค่ำเดือน 11 เมื่อ 600 ปีก่อน(ปี 1420) จักรพรรดิหย่งเล่อได้ป่าวประกาศต่อชาวโลกว่า “จื่อจิ้งเฉิง/紫禁城” (พระราชวังต้องห้าม) ได้สร้างเสร็จสมบูรณ์เป็นที่เรียบร้อยแล้ว
ตามกฎของสรรพสิ่งที่ต้องเปลี่ยนแปลง จื่อจิ้งเฉิงแทบจะไม่ใช่รูปแบบที่ได้พบเห็นในตอนแรกเริ่ม แต่มีวัตถุภาชนะชิ้นหนึ่งที่ได้ติดตามจักรพรรดิหย่งเล่อเข้าไปในจื่อจิ้งเฉิง แล้วได้เป็นประจักษ์พยานที่รู้เห็นประวัติศาสตร์อย่างครบถ้วนตลอดระยะ 600 ปี มันก็คือ《กระถางธูปสามขาลายคลื่นทะเลหน้าผาเครื่องลายครามรัชสมัยหย่งเล่อราชวงศ์หมิง》
ในเอกสารบันทึกยุคหมิงได้บันทึกไว้ว่า : ในช่วงเวลาที่เสด็จออกว่าราชการที่ฟ่งเทียนเหมิน(奉天门) หลังจักรพรรดิหย่งเล่อได้ประทับบนพระเก้าอี้เป็นที่เรียบร้อยแล้ว ข้าราชสำนักก็จะยกกระถางธูปรูปภูเขาแม่น้ำมาวางไว้หน้าพระพักตร์ แล้วกราบบังคมทูลว่า “อันติ้ง(ติ่ง)เลอ/安定(鼎)了” (มั่นคงแล้ว) ซึ่งวัตถุภาชนะชิ้นนี้ทำให้เห็นอุดมคติของจักรพรรดิหย่งเล่อในการสร้างจื่อจิ้งเฉิงขึ้นมา
《กระถางธูปสามขาลายคลื่นทะเลหน้าผาเครื่องลายครามรัชสมัยหย่งเล่อราชวงศ์หมิง》เผาสร้างขึ้นในยุคที่สถาปนาจื่อจิ้งเฉิง เป็นกระถางธูปที่มีรูปลักษณะเหมือนติ่ง(鼎) เนื่องจากทำการเผาผลิตยากมาก กระถางธูปรูปแบบนี้ที่หลงเหลืออยู่ในปัจจุบันมีเพียง 3 ชิ้น บนผิวกระถางธูปเขียน “ลายคลื่นทะเลหน้าผา/海水江崖纹” นำรูปการม้วนตัวของคลื่นทะเลและภูเขามาประกอบกันในความหมาย “พสุธา/江山” ซึ่งมีความหมายโดยนัย “โชคลาภอายุขวัญยืน แผ่นดินมั่นคงนิรันดร์/福山寿海,江山永固”
ในยุคปี 80 ศตวรรษที่แล้ว ได้ค้นพบซากโบราณสถานโรงงานเตาเผาหลวงราชวงศ์หมิงที่เมืองจิ่งเต๋อเจิ้นโดยบังเอิญ เศษชิ้นส่วนเครื่องเคลือบจำนวนมากที่ขุดขึ้นมาหลังผ่านการจัดการแล้วล้วนสามารถทำให้คืนสู่สภาพเดิมได้ ซึ่งมีร่องรอยของการถูกทุบอย่างเด่นชัด นี่เป็นความจงใจที่ทำให้แตกเป็นชิ้นๆแล้วฝังลงดิน
ในชั้นที่ 5 ที่เป็นชั้นกองซากเศษแผ่นกระเบื้องของเตาเผาหลวงรัชสมัยหย่งเล่อ จะมีเศษชิ้นส่วนของ《กระถางธูปสามขาลายคลื่นทะเลหน้าผาเครื่องลายครามรัชสมัยหย่งเล่อราชวงศ์หมิง》หลังใช้เวลากว่าหนึ่งปีในการซ่อมคืนสู่สภาพเดิมจึงเสร็จสมบูรณ์ มองจากรูปลักษณะภายนอก มันและ《กระถางธูปสามขาลายคลื่นทะเลหน้าผาเครื่องลายครามรัชสมัยหย่งเลอราชวงศ์หมิง》ที่เก็บรักษาไว้ที่พิพิธภัณฑสถานกู้กงและหนานจิง ล้วนกำเนิดขึ้นในยุคเดียวกัน
ก็เป็นเพราะจากการขุดพบชิ้นงานชำรุดนี้ จึงได้ทำการแก้ไขให้ถูกต้องจากเดิมที่สันนิษฐานว่าเผาผลิตขึ้นในยุครัชสมัยเซวียนเต๋อ ที่แท้เผาผลิตขึ้นในยุครัชสมัยหย่งเล่อ
มีเครื่องเคลือบราชสำนัก “ฝาแฝด” จำนวนมาก เมื่อ 600 ปีก่อนพวกมันเกิดที่จิ่งเต๋อเจิ้นถิ่นกำเนิดเดียวกัน สาเหตุอันเนื่องจากโหงวเฮ้ง ทำให้ชะตาชีวิตแตกต่างกัน หนึ่งถูกส่งไปที่กู้กง หนึ่งถูกทุบแตกเป็นชิ้นๆแล้วฝังกลบที่ถิ่นกำเนิด แต่แล้ว “ฝาแฝด” มีโอกาสได้มาพบกันอีกครั้ง ก็หลังจากผ่านพ้นไป 600 ปี !
ทำไมเครื่องเคลือบราชสำนักฝาแฝดจำนวนมากต้องพลักพรากจากกันถึง600ปี ?
นี่ต้องเริ่มต้นที่จิ่งเต๋อเจิ้น เริ่มจากรัชศกที่ 2 รัชสมัยหงหวู่ราชวงศ์หมิง(ปี 1369) ราชสำนักได้สร้าง “โรงงานเครื่องเคลือบดินเผาหลวง” (ราชวงศ์ชิงเปลี่ยนชื่อเรียกเป็น “โรงงานเตาเผาหลวง”) ขึ้นที่จิ่งเต๋อเจิ้น เพื่อเผาผลิตเครื่องใช้ราชสำนักโดยเฉพาะ โดยจัดส่งขุนนางไปเป็นผู้กำกับดูแลการผลิต มีระบบการจัดการอย่างเข้มงวด จะเคร่งครัดมากต่อการจัดการผลิตภัณฑ์ที่เหลือเกินจำนวนจากการส่งมอบถวายเข้าวังและของเสียที่มีตำหนิ ซึ่งจะถูกรวบรวมไปทำการทุบแตกเป็นชิ้นๆแล้วนำไปฝังกลบบริเวณโรงงานเตาเผาหลวง เป็นการธำรงไว้ซึ่งพระเกียรติยศและพระราชอำนาจของจักรพรรดิ และก็เป็นการรักษามาตรฐานของเครื่องเคลือบเตาเผาหลวง ระบบนี้ได้สืบสานต่อมาแทบทุกรัชสมัย ตราบจนถึงรัชสมัยเซวียนถ่งราชวงศ์ชิง(ปี 1911) ราชวงศ์ชิงได้ล่มสลาย ก็เป็นอันสิ้นสุดภารกิจประวัติศาสตร์ของโรงงานเตาเผาหลวง
นับต่อแต่นี้ไปอีกหลายร้อยปี เหล่าช่างผู้ชำนาญการเครื่องเคลือบที่โดดเด่นที่สุดจากทั่วประเทศมารวมอยู่ในโรงงานนี้ เป็นไปตามความต้องการและการออกแบบของราชสำนัก ได้ใช้วัตถุดิบที่ดีที่สุด ดำเนินการเผาผลิตเครื่องเคลือบเลอเลิศที่สวยงามอย่างไม่มีที่ติออกมาเป็นจำนวนมาก เบื้องหลังของชิ้นงานล้ำเลิศคือการสะสมและการทดลองที่นับครั้งไม่ถ้วน ความสลับซับซ้อนของเตาเผาสุดที่จะคาดเดาได้ การเปลี่ยนรูป รอยแตกร้าว สีเพี้ยน สีซีด...ชิ้นงานชั้นเลิศที่ค่อนข้างทำยากโดยทั่วไปจะมีโอกาสความสำเร็จเพียงหนึ่งในสิบ กระทั้งถึงหนึ่งในร้อย
ชิ้นงานที่ถูกคัดเลือกจากผลิตภัณฑ์ที่เผาผลิตเสร็จก็ต้องฝ่าเขาลุยน้ำถูกส่งไปยังเมืองหลวง แล้วถูกเก็บสะสมไว้ในพระราชวัง ส่วนของเสียที่ถูกคัดทิ้งก็จะถูกทุบให้แตก ณ จุดนั้นทันที รวบรวมเป็นกองซากฝังกลบชันใต้ดินที่โรงงานเตาเผาหลวง
พิพิธภัณฑสถานกู้กงได้ทำการเก็บรักษาเครื่องเคลือบจากโรงงานเตาเผาหลวงยุคราชวงศ์หมิงและชิงไว้เป็นจำนวนไม่น้อย จิ่งเต๋อเจิ้นก็ได้ขุดพบส่วนที่หลงเหลืออยู่ใต้ดินในกองซากโบราณสถานโรงงานเตาเผาหลวงเป็นจำนวนมาก ได้ขุดเครื่องเคลือบของเตาเผาหลวงราชวงศ์หมิงในช่วงของรัชสมัยหงหวู่ หย่งเล่อ เซวียนเต๋อ เจิ้งถ่ง เฉิงฮว่า หงจื้อ เจิ้งเต๋อ ได้ออกมาเป็นจำนวนมาก สามารถรวบรวมเศษชิ้นส่วนของเครื่องเคลือบใช้ในราชสำนักที่ถูกทุบแตกได้จำนวนเป็นตัน นำมาทำการประกอบเชื่อมติดซ่อมคืนสู่สภาพเดิมได้ถึง 1400 กว่าชิ้น เป็นการกู่ร้องถึงเครื่องเคลือบราชสำนักราชวงศ์หมิงที่เก็บอยู่ในพระราชวังอันไกลพ้นว่าเราสามารถเทียบคู่กัน
หมายเหตุ : “ภาพเทียบคู่” (ซ้าย) ภาพเครื่องเคลือบราชสำนักที่สมบูรณ์เก็บไว้ที่พิพิธภัณฑสถานกู้กง (ขวา) ภาพเครื่องเคลือบที่ซ่อมคืนสู่สภาพเดิมที่ขุดขึ้นมาจากโบราณสถานโรงงานเตาเผาหลวงที่จิ่งเต๋อเจิ้น
จากการนำเสนอ “ภาพเทียบคู่” ข้างต้น ทำให้พวกเราได้เข้าใจถึงเบื้องหลังของเครื่องเคลือบราชสำนักที่เก็บรักษาอยู่ที่กู้กงนั้น อันที่จริงยังมีของที่ล่มเหลว ของเสียที่มีตำหนิ และของทดลองอีกเป็นจำนวนมากที่ถูกทอดทิ้งไว้ข้างหลัง เนื่องจากมีของเหล่านี้ จึงทำให้พวกเราสามารถเห็นของล้ำค่าชั้นเลิศที่เจิดจรัสแสดงอยู่ที่กู้กง
เครื่องเคลือบโดยการนำเศษชิ้นส่วนที่ขุดขึ้นมาซ่อมคืนสู่สภาพเดิม สามารถนำไปเทียบคู่กับเครื่องเคลือบเมืองจีนที่เก็บอยู่ตามพิพิธภัณฑสถานต่างๆทั่วโลก การจะรู้เป็นของยุคสมัยไหน โดยผ่านเศษชิ้นส่วนของเครื่องเคลือบเหล่านี้ ทำให้รู้ตัวตนที่แท้จริงว่าเป็นใคร รากเหง้าอยู่ที่ไหน การซ่อมเศษแผ่นเครื่องเคลือบให้คืนสู่สภาพเดิมก็คือการซ่อมประวัติศาสตร์ให้ถูกต้อง
《สมบัติแห่งชาติ/国家宝藏》
《กระถางธูปสามขาลายคลื่นทะเลหน้าผาเครื่องลายครามรัชสมัยหย่งเล่อราชวงศ์หมิง》ได้กลายเป็นโบราณวัตถุของอารยธรรมจีนอีกชิ้นหนึ่งที่เป็นดาวจรัสแสงระยิบระยับ 600 ปีที่ผ่านพ้นไปอย่างรวดเร็ว ยืนอยู่บนบริบทของประวัติศาสตร์แห่งมนุษยชาติและอารยธรรมโลก การเขียนสีตกแต่งด้วย “ลายคลื่นทะเลหน้าผา” ไม่เพียงแค่บนความหมายโดยนัยว่า “แผ่นดินมั่นคงนิรันดร์” ยังบ่งบอกถึงการพึ่งพากันของภูเขาและแม่น้ำอันมีความหมายแฝงของ “การช่วยเหลือซึ่งกันและกัน” ในยุคสมัยใหม่
600 ปีก่อน จักรพรรดิหย่งเล่อได้ย้ายเมืองหลวงมายังเป่ยจิงและสร้างจื่อจิ้งเฉิง 600 ปีหลัง พวกเราได้เข้าใจประวัติศาสตร์สัมผัสวัฒนธรรมจีนโดยผ่านสมบัติแห่งชาติทุกๆชิ้น
เอกสารอ้างอิง :
1.「国家宝藏 第三季」: https://youtu.be/e0Dd2reAB2Q
2.《国家宝藏》埋了三年的彩蛋终于揭晓！: https://m.sohu.com/a/436954899_99992249/?pvid=000115_3w_a
3. “御瓷新见” : https://www.dpm.org.cn/show/253755.html
